Ban sởi là gì? Cách nhận diện và bảo vệ bản thân giữa lúc bệnh quay trở lại

Ban sởi – không chỉ là vài vết ban đỏ

Nhiều người khi nghe “sởi” thường hình dung đó chỉ là vài vết ban, sốt nhẹ rồi sẽ khỏi. Nhưng thực tế lại không hề đơn giản như vậy. Sởi là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, dễ lây lan và nếu không được theo dõi kỹ có thể dẫn đến biến chứng nặng, thậm chí tử vong.

Sởi là bệnh gì?

Sởi là một bệnh truyền nhiễm do virus thuộc họ Paramyxoviridae gây ra. Bệnh thường gặp ở trẻ em nhưng người lớn cũng không miễn nhiễm. Virus lây qua đường hô hấp, chỉ cần người bệnh ho hoặc hắt hơi là virus đã phát tán khắp không khí – những người xung quanh nếu không có miễn dịch sẽ bị lây rất nhanh.

Điều đáng nói là virus sởi có thể tồn tại trong không khí đến 2 tiếng sau khi người bệnh rời khỏi phòng. Nghĩa là bạn hoàn toàn có thể bị nhiễm mà không biết mình từng tiếp xúc với người bệnh.

Ban sởi xuất hiện như thế nào?

Sau khi bị nhiễm, virus ủ bệnh khoảng 7–14 ngày. Giai đoạn đầu, người bệnh thường sốt cao, mệt mỏi, ho khan, chảy mũi, đau họng – rất giống cảm cúm. Sau 2–3 ngày, ban đỏ bắt đầu xuất hiện từ mặt, lan xuống cổ, thân mình và tay chân. Ban sởi thường mọc theo thứ tự và có đặc điểm riêng: ban mịn, không ngứa, sau đó sạm màu và bong vảy nhẹ.

Tuy nhiên, điều khiến bác sĩ dễ nhận biết sởi nhất là những hạt Koplik – đốm trắng nhỏ xuất hiện trong miệng, ngay trước khi ban nổi ra ngoài da.

Ban sởi có nguy hiểm không? Câu trả lời là: Có, rất!

Nghe thì có vẻ sởi sẽ tự khỏi, nhưng đừng chủ quan. Với những cơ địa yếu hoặc không được chăm sóc đúng cách, bệnh có thể dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm.

Những biến chứng thường gặp – khi ban sởi không còn là chuyện nhỏ

Nhiều người nghĩ rằng sởi là bệnh “vặt”, tự nổi ban rồi tự hết. Nhưng sự thật là: nếu không được chăm sóc đúng cách, ban sởi có thể để lại những hậu quả rất nghiêm trọng. Đặc biệt ở trẻ nhỏ, người lớn tuổi hoặc người có sức đề kháng yếu, biến chứng của sởi có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng.

Dưới đây là những biến chứng thường gặp nhất mà bạn cần biết để đề phòng:

• Viêm phổi: Đây là biến chứng nguy hiểm và hay gặp nhất của sởi. Viêm phổi do virus sởi gây ra hoặc do vi khuẩn tấn công khi hệ miễn dịch suy yếu. Người bệnh có thể bị ho nặng, thở khò khè, sốt cao liên tục và rất mệt mỏi. Nếu không được điều trị kịp thời, viêm phổi có thể dẫn đến suy hô hấp, thậm chí tử vong – đặc biệt là ở trẻ dưới 5 tuổi.

• Viêm tai giữa: Sởi có thể làm ống tai bị viêm, gây đau nhức, sốt, tai chảy dịch, thính lực suy giảm. Đây là biến chứng thường bị bỏ qua nhưng nếu kéo dài có thể ảnh hưởng lâu dài đến khả năng nghe của trẻ.

• Tiêu chảy nặng: Không nhiều người nghĩ đến tiêu chảy khi nói về sởi, nhưng đây lại là một biến chứng phổ biến, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Mất nước kéo dài khiến cơ thể kiệt sức nhanh chóng, ảnh hưởng đến khả năng hồi phục và dễ dẫn đến suy dinh dưỡng.

• Viêm não: Đây là biến chứng hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm. Viêm não có thể xảy ra trong vòng vài ngày đến vài tuần sau khi khỏi sởi. Người bệnh có thể bị sốt cao, co giật, hôn mê, rối loạn ý thức. Khoảng 1 trong 1000 trường hợp sởi sẽ dẫn đến viêm não – và một phần trong số đó có thể tử vong hoặc sống sót với di chứng thần kinh.

• Suy giảm miễn dịch: Sau khi mắc sởi, hệ miễn dịch của người bệnh tạm thời bị “quên mất” các tác nhân gây bệnh mà nó từng biết cách chống lại. Điều này khiến người bệnh dễ bị mắc các bệnh nhiễm trùng khác trong nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng sau đó.

Đây chỉ là những biến chứng phổ biến nhất, nhưng cũng đủ để cho thấy ban sởi không phải là bệnh “nhẹ nhàng” như nhiều người vẫn nghĩ. Việc chủ động phòng ngừa và chăm sóc đúng cách chính là chìa khóa giúp ngăn ngừa những hậu quả đáng tiếc.

Những ai dễ mắc ban sởi?

Ai cũng có thể mắc sởi nếu chưa có miễn dịch, nhưng một số nhóm dưới đây có nguy cơ cao hơn:

Trẻ nhỏ chưa tiêm ngừa

Trẻ em dưới 9 tháng tuổi chưa đến tuổi tiêm mũi đầu tiên hoặc trẻ chưa tiêm đầy đủ 2 mũi vắc-xin sởi là nhóm dễ mắc nhất. Trẻ càng nhỏ, hệ miễn dịch càng yếu, nguy cơ biến chứng càng cao.

Người lớn chưa từng mắc sởi hoặc chưa tiêm

Bạn có từng nghĩ mình đã tiêm đủ vắc-xin chưa? Nhiều người lớn không nhớ mình đã tiêm hay chưa, hoặc sinh ra vào thời điểm vắc-xin chưa phổ biến. Đây chính là kẽ hở khiến bệnh quay lại.

Người có hệ miễn dịch yếu

Người đang điều trị ung thư, người ghép tạng, người mắc HIV hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch – tất cả đều rất dễ bị virus sởi tấn công và diễn tiến nặng hơn người khỏe mạnh.

Cách phòng bệnh sởi hiệu quả nhất: Vắc-xin là chìa khóa

Bạn muốn biết cách tốt nhất để không bị sởi? Câu trả lời rất rõ ràng: tiêm vắc-xin đầy đủ và đúng lịch.

Lịch tiêm ngừa chuẩn

Tại Việt Nam, trẻ em được khuyến cáo tiêm:

• Mũi 1: lúc 9 tháng tuổi

• Mũi 2: lúc 18 tháng tuổi

Ngoài ra, người lớn chưa có miễn dịch hoặc chuẩn bị sinh con, đi du lịch, làm việc trong ngành y, giáo dục cũng nên tiêm nhắc lại.

Vắc-xin sởi rất an toàn, hiệu quả lên đến 97% sau 2 mũi. Đừng để tâm lý sợ phản ứng sau tiêm khiến bạn bỏ qua biện pháp bảo vệ quan trọng này.

Cách nhận biết và xử lý ban sởi tại nhà

Khi bạn (hoặc con bạn) bắt đầu sốt, chảy mũi, ho khan và nghi ngờ mắc sởi – điều đầu tiên cần làm là gì? Đừng quá lo lắng. Hầu hết các trường hợp sởi có thể theo dõi và điều trị tại nhà, miễn là không có dấu hiệu biến chứng.

Những điều cần làm

• Cho người bệnh nghỉ ngơi nhiều, tránh vận động mạnh, tránh tiếp xúc với người chưa tiêm ngừa.

• Hạ sốt an toàn bằng paracetamol (theo chỉ định của bác sĩ), không tự ý dùng aspirin.

• Giữ vệ sinh sạch sẽ: lau người bằng khăn ấm, thay quần áo thường xuyên, không nên kiêng nước quá mức.

• Cho ăn nhẹ, dễ tiêu: cháo, súp, nước ép trái cây, uống nhiều nước.

Khi nào cần đến bác sĩ?

Ngay lập tức đưa người bệnh đi khám nếu có:

• Sốt cao liên tục không giảm

• Co giật

• Khó thở, ho nhiều, đau ngực

• Lừ đừ, bỏ ăn uống

• Ban nổi bất thường, loét da, chảy dịch

Đừng chờ đợi hay tự chữa theo mẹo dân gian nếu có dấu hiệu nặng. Sởi có thể diễn tiến nhanh và để lại hậu quả nặng nề nếu không xử lý kịp.

Những hiểu lầm nguy hiểm về ban sởi

Bạn có đang tin vào một trong những lầm tưởng dưới đây?

• “Sởi thì kiêng nước, kiêng gió tuyệt đối” – Thật ra, giữ vệ sinh sạch sẽ sẽ giúp bệnh nhanh khỏi hơn. Bạn chỉ cần tắm nước ấm, không để lạnh là được.

• “Đã mắc sởi rồi thì không cần tiêm” – Điều này đúng nếu đó là sởi thật. Nhưng rất nhiều người nhầm lẫn sởi với các bệnh phát ban khác.

• “Chỉ trẻ con mới bị sởi” – Sai. Người lớn mắc sởi thường nặng hơn vì miễn dịch đã suy yếu hoặc chưa từng được tiêm.

Hiểu đúng để bảo vệ đúng – đó chính là cách giúp chúng ta vượt qua làn sóng bệnh quay trở lại.

Kết lời: Ban sởi – bài học từ sự chủ quan

Ban sởi không phải là căn bệnh của quá khứ. Nó vẫn ở đây, chỉ chờ một sơ hở trong tiêm chủng là có thể bùng phát thành dịch. Đã từng có những năm, bệnh sởi quay trở lại và cướp đi sinh mạng của hàng trăm trẻ nhỏ – điều mà lẽ ra có thể ngăn chặn hoàn toàn chỉ bằng một mũi tiêm.

Vậy nên, đừng để “ban sởi” đánh lừa bạn bằng vẻ ngoài không mấy đáng sợ. Hãy chủ động bảo vệ bản thân, gia đình và cộng đồng bằng cách tiêm vắc-xin, giữ vệ sinh và không xem nhẹ bất kỳ dấu hiệu nào.